داستان شگفت انگیز موشک

خلاصه شده صفحات 8تا 17 مجله دانشمند شماره620 خرداد 1394

گرد آورنده و مترجم در مجله دانشمند: شهریار صحت

شاید اکثر شما بر این باورید که موشک فن آوری است که در حدود جنگ جهانی دوم اختراع شده ولی این باوری اشتباه است.

اولین شبه موشک کبوتری چوبی بود که با خروج بخار حرکت می کرد و در حدود 2400 سال د ر ایتالیا توسط آرشیتاس یونانی ساخته شد. 300 سال بعد شخصی  در اسکندیه مشکی ساخت که آن نیز با قانون عمل و عکس العمل با خروج بخار پرواز می کرد.

 سپس حدود قرن 13 میلادی چینی ها باروت را اختراع کردند و با آن فشفشه برای جشن و تیرهای آتشین برای نبرد ساختند که در جنگ علیه مغول ها بکار رفت. در همان سالها باروت و فشفشه به اروپا منتقل شد و فونتانا راکتی ایتالیایی یک موشک ساخت که اثر تخریبی کمی داشت.

در سال 1420 میلادی یک چینی 47 موشک به صندلی اش بست که پرواز کند و پس از پرتاب دیگر کسی اورا ندید.

اولین موشک به معنای امروزی را هندی ها در قرن 17 م  بدتور شاهزاده حیدرعلی ساخته علیه اشغالگران انگلیسی بکار بردند. این موشک 3تا5 کیلوگرم وزن و 20 سانتیمتر طول و بردش 2.5 کیلومتر بود. آنها در جنگ با پرتاب 5000 موشک  انگلیسی ها را شکست دادند.

ویلیام کانگریو تکنولوژی موشک هندی ها را به انگلیس برد  و در سال 1804 به ریاست کارخانه موشکسازی انتخاب شد و انگلیسی ها در سال 1805 بولونی فرانسه را با پرتاب 20هزار موشک و در سال 1806 کپنهاک را با پرتاب 40هزار موشک ویران کردند.

تسیولکوفسکی - روسیه
اولین دانشمندی که ساخت موشک را به طور علمی با برنامه سفر فضایی  محاسبه کرد کنستانتین ادواردویچ تسیولکوفسکی متولد 1857 روسیه بود. در نه سالگی شنوایی اش را از دست داد و دیگر  نتوانست به مدرسه برود و خودش در خانه کتاب خواند و دیپلم گرفت و به دانشسرای تربیت معلم رفت. 

نیکلا تسلا یا توماس ادیسون: کدامیک برتر از دیگری است؟

مترجم :	مهرداد معینی
کلید واژه :	نیکلا تسلا ـ توماس ادیسون ـ مخترع اسطوره آمریکایی ـ گرامافون ـ دبلیو ـ برنارد کارلسون
چکیده :	نیکلا تسلا، این دانشمند دو رگه صربستانی آمریکایی براستی یک نابغه برجسته و غیرعادی بود که اختراعات وی زیربنای نیروگاه‌ها و سیستم‌های مخابرتی پیچیده کنونی است.
منابع :

 نیکلا تسلا، این دانشمند دو رگه صربستانی آمریکایی براستی یک نابغه برجسته و غیرعادی بود که اختراعات وی زیربنای نیروگاه‌ها و سیستم‌های مخابرتی پیچیده کنونی است.
رئیس پیشین وی، توماس ادیسون یک مخترع اسطوره آمریکایی بود که موفق به اختراع لامپ روشنایی، گرامافون و تصاویر متحرک شد. این دو نابغه در دهه 1880 در نزاعی با عنوان"جنگ جریان‌ها" بر سر آن که کدامیک از آنها در نهایت برق دنیا را تامین می‌کنند با یکدیگر به مبارزه پرداختند ـ سیستم جریان متناوب(AC) تسلا یا سیستم جریان مستقیم(DC) ادیسون.
 در حیطه علوم، کمتر موضوعی تا به این اندازه ـ مقایسه نیکلا تسلا با توماس ادیسون ـ توجه عموم را به خود جلب کرده بود. بنابراین شاید پاسخ این سوال تا حدی مشکل باشد: کدامیک از آنها برتر از دیگری است؟ 

زندگی‌نامه احمد بن ابی سعد هروی

نویسنده / نویسندگان :	‌هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته است.
منابع :

ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته است. بنابه نوشته بیرونی ابوالفضل هروی در سال‌های 348ـ 349 در شهر ری و در سال 371 در جرجان به رصد پرداخت. وی بین سال‌های 380 و 390 درگذشت. 

زندگی‌نامه استیون هاوکینگ

نویسنده / نویسندگان :	سید غلامرضا حسینی- دره شهر
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	در اینجا ادامه این زندگی‌نامه زیبا را بخوانید. وی به خاطر فعالیت در زمینه کیهان‌شناسی و جاذبه کوانتوم به ویژه در زمینه سیاه‌چاله، شناخته شده ‌است. ‌هاوکینگ مبتلا به بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک بوده و از هر گونه تحرک عاجز است؛ نه می‌تواند بنشیند، نه برخیزد، و نه راه برود. حتی قادر نیست دست و پایش را تکان بدهد یا بدنش را خم و راست کند و حتی توانایی سخن گفتن را نیز ندارد.
منابع :

در اینجا ادامه این زندگی‌نامه زیبا را بخوانید. وی به خاطر فعالیت در زمینه کیهان‌شناسی و جاذبه کوانتوم به ویژه در زمینه سیاه‌چاله، شناخته شده ‌است. ‌هاوکینگ مبتلا به بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک بوده و از هر گونه تحرک عاجز است؛ نه می‌تواند بنشیند، نه برخیزد، و نه راه برود. حتی قادر نیست دست و پایش را تکان بدهد یا بدنش را خم و راست کند و حتی توانایی سخن گفتن را نیز ندارد.  

زندگی‌نامه اسماعیل اسفزاری

نویسنده / نویسندگان :	‌هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :	زندگی‌نامه اسماعیل اسفزاری ـ امام ابوحاتم مظفرین اسماعیل اسفزاری ـاختصار فی اصول اقلیدس
چکیده :	امام ابوحاتم مظفربن اسماعیل اسفزاری (‌متوفی بین سال‌های 506 تا 515 ه.ق) ریاضیدان و منجم ایرانی اهل اسفزار (‌سبزوار هرات‌) بود. وی در علم جراثقال (‌مکانیک‌) ریاضیات و نجوم مهارت بسیاری داشت تا آنجا که به عنوان یکی از منجمان دربار ملکشاه سلجوقی، در ساختن تقویم جلالی شرکت داشت. از وی کتاب‌هایی چون اختصار فی اصول اقلیدس باقی است.
منابع :

امام ابوحاتم مظفربن اسماعیل اسفزاری (‌متوفی بین سال‌های 506 تا 515 ه.ق) ریاضیدان و منجم ایرانی اهل اسفزار (‌سبزوار هرات‌) بود. وی در علم جراثقال (‌مکانیک‌) ریاضیات و نجوم مهارت بسیاری داشت تا آنجا که به عنوان یکی از منجمان دربار ملکشاه سلجوقی، در ساختن تقویم جلالی شرکت داشت. از وی کتاب‌هایی چون اختصار فی اصول اقلیدس باقی است. 

جایزه نوبل باعث نمی‌شود تا خود را سوپرمن بدانم!

نویسنده / نویسندگان :	سید ایمان ضیابری
مترجم :
کلید واژه :	دانشجویان ـ کنجکاو ـ پرسش‌گر ـ دانشجویان فروتن ـ جایزه نوبل ـ پروفسور پی دابلیو اندرسون ـ کمبریج ـ
چکیده :	برای سیر و سیاحت در جهان علم و آموختن از دستاوردها و تجربیات دانشمندان بزرگ جهان، در این شماره "دانشمند" نیز به سراغ یکی دیگر از برندگان جایزه نوبل رفته‌ایم و امیدواریم با دلگرمی‌ها و حمایت‌های شما، بتوانیم این گفت‌وگوها را همچنان استمرار بخشیم.
منابع :

برای سیر و سیاحت در جهان علم و آموختن از دستاوردها و تجربیات دانشمندان بزرگ جهان، در این شماره "دانشمند" نیز به سراغ یکی دیگر از برندگان جایزه نوبل رفته‌ایم و امیدواریم با دلگرمی‌ها و حمایت‌های شما، بتوانیم این گفت‌وگوها را همچنان استمرار بخشیم. 

اینترنت چگونه ‌اینترنت شد؟

نویسنده / نویسندگان :	حمیدرضا تائبی
مترجم :
کلید واژه :	اینترنت چگونه اینترنت شد؟ ـ طراحی رایانه ـ پروفسور لئونارد در دانشگاه کالیفرنیا ـ سه ترمینال و یک آرپا
چکیده :	اگر از خوانندگان همیشگی ماهنامه باشید، می‌دانید که در شماره 612 تاریخچه شکل‌گیری رایانه‌ها را بررسی کردیم و دیدیم که سیر صعودی شکل‌گیری این دستگاه‌های محاسباتی چگونه رقم خورد و در طول دهه‌های مختلف شرکت‌های بزرگ و متخصصان آنها هر یک سهم به‌سزایی در پیشبرد این دستگاه هوشمند داشتند.
منابع :

اگر از خوانندگان همیشگی ماهنامه باشید، می‌دانید که در شماره 612 تاریخچه شکل‌گیری رایانه‌ها را بررسی کردیم و دیدیم که سیر صعودی شکل‌گیری این دستگاه‌های محاسباتی چگونه رقم خورد و در طول دهه‌های مختلف شرکت‌های بزرگ و متخصصان آنها هر یک سهم به‌سزایی در پیشبرد این دستگاه هوشمند داشتند. اما در مدت زمان ساخت و طراحی رایانه‌ها و زمانی که شتاب برای ساخت قدرتمندتر این دستگاه‌ها به شدت در جریان بود، ایده یا بهتر بگوییم نیاز دیگری به وجود آمد. زمانی که اطلاعات بر روی یک رایانه‌ مشخص و واحد قرار می‌گرفت، عملا دسترسی به آنها تنها زمانی میسر بود که کاربر و مشتری در کنار یکدیگر قرار داشتند. اما زمانی که مکان فیزیکی این مشتریان از رایانه‌ موردنظر دور بود، دسترسی به‌ این اطلاعات نیز عملا وجود نداشت. مشکلاتی از این دست زمینه‌ساز شکل‌گیری شبکه‌های رایانه‌ای شد. سازوکاری ‌که با استفاده از آن بتوان به اطلاعات قرار گرفته روی رایانه‌های مختلف در مکان‌های مختلف دسترسی داشت. به موازات این نیاز شبکه‌های رایانه‌ای مختلفی در ایالات متحده برای دسترسی جامع به اطلاعات به وجود آمدند. اما تاریخ شکل‌گیری اصطلاحی به نام اینترنت با آغاز طراحی و توسعه رایانه‌های الکترونیکی در سال 1950 میلادی عملا آغاز شد. مفاهیم اولیه‌ای همچون packet networking (راه گزینی بسته‌ای) اولین بار در چند آزمایشگاه تحقیقاتی و علمی رایانه‌‌ای در کشورهای ایالات متحده، انگلستان و فرانسه مطرح شد. وزارت دفاع ایالات متحده در اوایل سال 1960 تصمیم به راه‌اندازی یک شبکه بسته نظامی ‌برای مقابله با تهدید احتمالی شوروی در آن روزگار گرفت و بر همین اساس کار روی پروژه‌ای به نام آرپانت را آغاز کرد. پروژه‌ای که در نهایت تبدیل به اولین شبکه‌ای شد که از پروتکل اینترنت استفاده کرد. 

زندگی‌نامه استیون هاوکینگ

نویسنده / نویسندگان :	سید غلامرضا حسینی- دره شهر
مترجم :
کلید واژه :	زندگی نامه استیون هاوکینگ ـ سالروز مرگ گالیله ـشهر اکسفورد ـایزابل و فرانک
چکیده :	بخش اول استیون‌ هاوکینگ فرزند ایزابل و فرانک در ۸ ژانویه ۱۹۴۲ در شهر آکسفورد مقارن با روزهای جنگ جهانی دوم متولد شد. خانه پدری‌اش در‌هایگیت در شمال لندن واقع بود.
منابع :

استیون‌ هاوکینگ فرزند ایزابل و فرانک در ۸ ژانویه ۱۹۴۲ در شهر آکسفورد مقارن با روزهای جنگ جهانی دوم متولد شد. خانه پدری‌اش در‌هایگیت در شمال لندن واقع بود.
روز تولد وی مصادف بود با سالروز مرگ گالیله، که دقیقا سیصد سال پیش از آن، در ۱۶۴۲ اتفاق افتاده بود. بنابر تصادفی دیگر، نیوتون حدود همان روزها، در همان سال به دنیا آمده بود. وی از همان زمان به علم ریاضیات علاقه داشت و آرزوی دانشمند شدن را در سر می‌پروراند، اما در مدرسه یک شاگرد خودسر و به خصوص بدخط شناخته می‌شد. 

داستان‌هایی کوتاه از فیزیکدان‌های مشهور دنیا

نویسنده / نویسندگان :	مجید محمدی
مترجم :
کلید واژه :	داستان‌های کوتاه ـ فیزیک‌دان ـ مشهور دنیا ـ پیتر هیگز ـ ذره هیگز
چکیده :	مطالعه و بررسی داستان زندگی دانشمندان همواره جذاب و آموزنده است. همه ما تا به حال زندگینامه‌های زیادی که حاوی شرح حال بزرگان علم و دانش است را خوانده‌ایم. اگر این نوشته‌ها طولانی یا حاوی بحث‌های فنی باشند، بعید نیست که تا حدود زیادی خسته‌کننده خواهند شد. همه ما دوست داریم آنچه می‌خوانیم یا می‌شنویم کوتاه، جذاب و مفید باشد. در اینجا سعی داریم این سه اصل اساسی را رعایت کنیم و با هم مروری داشته باشیم به داستان‌هایی از فیزیکدان‌های معاصر جهان. این داستان‌ها با اینکه کوتاه و خلاصه هستند اما حاوی مطالبی‌جالب و بعضا درخور ستایشند. امیدوارم از خواندن آنها لذت ببرید و لبخند رضایت بر صورتتان نقش ببندد.
منابع :

مطالعه و بررسی داستان زندگی دانشمندان همواره جذاب و آموزنده است. همه ما تا به حال زندگینامه‌های زیادی که حاوی شرح حال بزرگان علم و دانش است را خوانده‌ایم. اگر این نوشته‌ها طولانی یا حاوی بحث‌های فنی باشند، بعید نیست که تا حدود زیادی خسته‌کننده خواهند شد. همه ما دوست داریم آنچه می‌خوانیم یا می‌شنویم کوتاه، جذاب و مفید باشد. در اینجا سعی داریم این سه اصل اساسی را رعایت کنیم و با هم مروری داشته باشیم به داستان‌هایی از فیزیکدان‌های معاصر جهان. 

آتشکده خورموج یا آتشکده کوه مند

نویسنده / نویسندگان :	‌هاشم اندیشه و عباسعلی ارحمی‌
مترجم :
کلید واژه :	آتشکده ـ خورموج ـ آتشکده کوه مند ـ آثار حجاری ـ کوه تراشی ـ مستدیر القاعده ـ مدخل ـ کوه تراشی ـ شاه‌نشین
چکیده :	آتشکده خورموج یا آتشکده کوه مند از آثار باستانی دشتی است که در دامنه کوه مند و به فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج، غرب روستای زایر عباسی قرار دارد.
منابع :	کتاب معماری جهان

آتشکده خورموج یا آتشکده کوه مند از آثار باستانی دشتی است که در دامنه کوه مند و به فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج، غرب روستای زایر عباسی قرار دارد.
در ارتفاع سنگی مشرف به رودخانه خشکی که بستر رودخانه قدیمی است، آثار حجاری و کوه‌تراشی در دل صخره وجود دارد از بستر رودخانه راهی به ارتفاع ۶۰ متر که اولین مدخل آتشکده ‌است، کشیده شده ‌است. یک شاه‌نشین با یک سکوی میانی و یک سکوی افقی که در سمت راست شاه‌نشین قرار گرفته و یک اتاق قوسی با انحنای منظم که با سنگ و گچ و گل ساخته شده، جلب توجه می‌کند. نمای خارجی فعلی آتشکده عبارت از یک مدخل با سقف قوسی و دو مدخل مستدیر القاعده و ده حفره به شکل مدخل‌های طرفین سکوی شاه‌نشین مدخل اصلی و با اندازه‌های متفاوت که احتمالاً به منزله پنجره و نورگیرهای رواق‌های اصلی آتشکده بوده‌اند. 

مجله دانشمند مجله دانشمند 615 آثار باستانی ایران

مروری بر روش‌های مطالعه شناخت

نویسنده / نویسندگان :	محمدرضا ابوالقاسمی‌دهاقانی
مترجم :
کلید واژه :	روش‌های مطالعه ـ فعالیت‌های الکتریکی ـ سلول عصبی ـ ادراک ـ علوم اعصاب شناختی ـ اتصال پیهت ـ رفتار نورون‌ها
چکیده :	در قسمت اول از سایکوفیزیک و مدل‌های رایانه‌ای به عنوان دو نمونه از روش‌های مطالعه شناخت نام بردیم. در سایکوفیزیک به دنبال یافتن رابطه‌ بین ادراک از دنیای درون و محرک کمی شده از دنیای بیرون هستیم. مدل‌های رایانه‌ای به ما کمک می‌کنند تا سازوکار فرآیندهای شناختی را بهتر بشناسیم و از طرف دیگر فرآیندهای شناختی مسیر بهبود مدل‌های رایانه‌ای هوشمند را تسریع می‌کنند.
منابع :

قسمت دوم
3- فرآیندهای ثبت فعالیت‌های الکتریکی یک سلول عصبی
در قسمت اول از سایکوفیزیک و مدل‌های رایانه‌ای به عنوان دو نمونه از روش‌های مطالعه شناخت نام بردیم. در سایکوفیزیک به دنبال یافتن رابطه‌ بین ادراک از دنیای درون و محرک کمی شده از دنیای بیرون هستیم. مدل‌های رایانه‌ای به ما کمک می‌کنند تا سازوکار فرآیندهای شناختی را بهتر بشناسیم و از طرف دیگر فرآیندهای شناختی مسیر بهبود مدل‌های رایانه‌ای هوشمند را تسریع می‌کنند. 

اتوپیای غرب؛ ناکجا آباد شرق

نویسنده / نویسندگان :	علی اندیشه
مترجم :
کلید واژه :	اتوپیای غرب ـ ناکجا آباد شرق ـ جامعه شناسی ـ فیلسوفان یونان ـ افلاطون ـ ارسطو ـ ماکیاولی ـ یوتوپیا
چکیده :	اصطلاح "ناکجا آباد" یک اصطلاح جامعه‌شناختی است و منظور از آن، جامعه‌ای ممتاز و فرهیخته و بی‌عیب و نقص است که هنوز در جایی به وجود نیامده و آرمانی است. این اصطلاح را از گفته‌های شیخ شهاب‌الدین سهروردی، عارف معروف به "شیخ اشراق" ـ قرن ششم هجری ـ دانسته‌اند.
منابع :

اصطلاح "ناکجا آباد" یک اصطلاح جامعه‌شناختی است و منظور از آن، جامعه‌ای ممتاز و فرهیخته و بی‌عیب و نقص است که هنوز در جایی به وجود نیامده و آرمانی است. این اصطلاح را از گفته‌های شیخ شهاب‌الدین سهروردی، عارف معروف به "شیخ اشراق" ـ قرن ششم هجری ـ دانسته‌اند.

دانشجویان کنجکاو و پرسش‌گر را به دانشجویان فروتن و آرام ترجیح می‌دهم!

نویسنده / نویسندگان :	سید ایمان ضیابری
مترجم :
کلید واژه :	دانشجویان ـ کنجکاو ـ پرسش‌گر ـ دانشجویان فروتن ـ جایزه نوبل ـ پروفسور پی دابلیو اندرسون ـ کمبریج ـ
چکیده :	دوستان، اشتباه نکنید! گفت‌وگوهای اختصاصی "دانشمند" با برندگان جوایز نوبل، متوقف نشده و به پایان خود نرسیده است. همان‌طور تغییری در تصمیم ما برای گفت‌وگو با دانشمندان بزرگ جهان و برندگان جوایز نوبل در رشته‌های فیزیک، شیمی و پزشکی ایجاد نشده است.
منابع :

دوستان، اشتباه نکنید! گفت‌وگوهای اختصاصی "دانشمند" با برندگان جوایز نوبل، متوقف نشده و به پایان خود نرسیده است. همان‌طور تغییری در تصمیم ما برای گفت‌وگو با دانشمندان بزرگ جهان و برندگان جوایز نوبل در رشته‌های فیزیک، شیمی و پزشکی ایجاد نشده است. تاخیری که در این نزدیک به یک سال گذشته در انجام گفت‌وگو با برندگان جوایز نوبل رخ داد، دلیل خاصی داشت. این علت، بخش عمده‌ای از فعالیت‌های رسانه‌ای نگارنده را تحت تاثیر قرار داد، و باعث شد تا انجام گفت‌وگو با برندگان جوایز نوبل مدتی تاخیر داشته باشد.