| نویسنده / نویسندگان : |
هاشم اندیشه
|
|
مترجم : |
|
|
کلید واژه : |
|
|
چکیده : |
ابوالفضل
احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و
معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در
ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین
بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در
فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته
است.
|
|
منابع : |
|
ابوالفضل
احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و
معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در
ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین
بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در
فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته
است. بنابه نوشته بیرونی ابوالفضل هروی در سال‌های 348ـ 349 در شهر ری و در
سال 371 در جرجان به رصد پرداخت. وی بین سال‌های 380 و 390 درگذشت.
والدین و انساب: در منابع نام پدر ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی را به
اختلاف به نام‌های ابوسعد و ابوسعید ثبت کرده‌اند. وی مردی از اهالی هرات
در قرن سوم بود.
اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی: کودکی ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی مصادف
بود با اواخر سلطنت امرای سامانی و رقابت‌های امرای صفاری سیستان، برای به
دست آوردن حکومت. در چنین شرایطی که حکومت متزلزلی از سامانی به وجود آمده
بود، او در هرات زندگی می‌کرد.
تحصیلات رسمی و حرفه‌ای: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی مقدمات علوم را در
زادگاه خود هرات آموخت و سپس سفرهایی به ری و گرگان کرد و پس از آموختن
نجوم و در دربارهای آل بویه، به رصد پرداخت.
خاطرات و وقایع تحصیل: روزگار تحصیل ابی سعد هروی، معاصر با اوایل
قدرت‌گیری آل بویه در ایران مرکزی (جیال) بود. دربار دانش دوست حسن
رکن‌الدوله دیلمی و وزیرش صاحب بن عباد نیز رونقی به علوم گوناگون داده
بود.
فعالیت‌های ضمن تحصیل: مطالعه ترجمه‌های عربی از زبان یونانی در زمینه نجوم
و ریاضیات و شرح و انتقاد از آنها از امور مورد علاقه هروی بوده است.
استادان و مربیان: در منابع نامی از استادان بلافصل ابی سعد هروی نیامده
است، اما وی از آثار دانشمندان یونانی از جمله مانالاوس در زمینه نجوم را
مورد مطالعه و توجه قرار داده است.
وقایع میان‌سالی: بنا به نوشته ابوریحان بیرونی، ابوالفضل احمد بن ابی سعد
هروی در سال‌های 348 و 349 در شهر ری و درسال 371ه.ق در جرجان به رصد
می‌پرداخت. وی با حکومت حسن رکن‌الدوله دیلمی 366 ـ 338 ه.ق معاصر و با وی
معاشر بود.
زمان و علت فوت: فوت ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی را بین سال‌های 380 ه.ق و 390ه.ق نوشته‌اند.
مشاغل و سمت‌های مورد تصدی: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی چنانکه بیرونی
نوشته است، در سال‌های 348 و 349 در شهر ری و در سال 371 ه.ق در جرجان به
عنوان منجم به رصد می‌پرداخت.
فعالیت‌های آموزشی: درمنابع، خبری از فعالیت‌های آموزشی ابوالفضل احمد بن
ابی سعد هروی سخنی به میان نیامده، اما دانشمندانی چون ماهانی به مطالعه و
تصحیح آثار وی پرداخته است.
سایر فعالیت‌ها و برنامه‌های روزمره: تصحیح، نقد و مطالعه آثار دانشمندان گذشته از جمله دل‌مشغولی‌های هروی به شمار می‌آمد.
شاگردان: از شاگردان ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی خبری دردست نیست، اما
ماهانی منجم از تصحیح‌کنندگان آثار وی به ویژه کتاب اصلاح مانالاوس فی
اشکال الکریه بود.
همفکران فرد: ابوجعفر خازن و ابومحمد خجندی ابوریحان بیرونی و استادش
ابونصر عراق و نیز ماهانی منجم، از ستاره‌شناسان معاصر ابوالفضل احمد بن
ابی سعد هروی و تقریبا از همشهریان وی بود.
چگونگی عرضه آثار: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی در دربار حسن رکن‌الدوله
دیلمی 338ـ 366 ه.ق رفت و آمد داشت. و بعید نیست که آثاری را به وی یا وزیر
دانشمندش صاحب بن عباد تقدیم کرده باشد. چنانکه عنوان کتاب "المدخل
الصاحبی" چنین حدسی را به ذهن متبادر می‌سازد.
آثار:
1) اصلاح کتاب مانالاوس فی الاشکال الکریه
2) المدخل الصاحبی
منبع: مجله دانشمند شماره 617 اسفند 1393
مجله دانشمند 617