زندگی‌نامه احمد بن ابی سعد هروی

نویسنده / نویسندگان :	‌هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته است.
منابع :

ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته است. بنابه نوشته بیرونی ابوالفضل هروی در سال‌های 348ـ 349 در شهر ری و در سال 371 در جرجان به رصد پرداخت. وی بین سال‌های 380 و 390 درگذشت. 

زندگی‌نامه اسماعیل اسفزاری

نویسنده / نویسندگان :	‌هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :	زندگی‌نامه اسماعیل اسفزاری ـ امام ابوحاتم مظفرین اسماعیل اسفزاری ـاختصار فی اصول اقلیدس
چکیده :	امام ابوحاتم مظفربن اسماعیل اسفزاری (‌متوفی بین سال‌های 506 تا 515 ه.ق) ریاضیدان و منجم ایرانی اهل اسفزار (‌سبزوار هرات‌) بود. وی در علم جراثقال (‌مکانیک‌) ریاضیات و نجوم مهارت بسیاری داشت تا آنجا که به عنوان یکی از منجمان دربار ملکشاه سلجوقی، در ساختن تقویم جلالی شرکت داشت. از وی کتاب‌هایی چون اختصار فی اصول اقلیدس باقی است.
منابع :

امام ابوحاتم مظفربن اسماعیل اسفزاری (‌متوفی بین سال‌های 506 تا 515 ه.ق) ریاضیدان و منجم ایرانی اهل اسفزار (‌سبزوار هرات‌) بود. وی در علم جراثقال (‌مکانیک‌) ریاضیات و نجوم مهارت بسیاری داشت تا آنجا که به عنوان یکی از منجمان دربار ملکشاه سلجوقی، در ساختن تقویم جلالی شرکت داشت. از وی کتاب‌هایی چون اختصار فی اصول اقلیدس باقی است. 

ابو موسی جابربن حیان

نویسنده / نویسندگان :	هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :	ابوموسی ـ جابرین حیان ـ جعفر برمکی ـ خلیفه ـ شیمیدان و کانی‌شناس ـ ستاره‌شناس ـ برمکیان ـ رادیواکتیو ـ کتاب الزیبق ـ کتاب الرکن ـ کتاب الاحجاز
چکیده :	در 160 هجری قمری در به دنیا آمد، اهل توس، شیمیدان و کانی‌شناس و ستاره‌شناس بزرگ ایرانی است‌. او با تحقیقات خود پیشرفت‌های زیادی در علوم به وجود آورد. دوره زندگی جابربن حیان همزمان با اوج عظمت و شکوه و قدرت مسلمانان بوده، زمانی که ‌هارون‌الرشید خلیفه مسلمانان بود و از علم و دانش حمایت می‌کرده است.
منابع :

در 160 هجری قمری در به دنیا آمد، اهل توس، شیمیدان و کانی‌شناس و ستاره‌شناس بزرگ ایرانی است‌.  او با تحقیقات خود پیشرفت‌های زیادی در علوم به وجود آورد. دوره زندگی جابربن حیان همزمان با اوج عظمت و شکوه و قدرت مسلمانان بوده، زمانی که ‌هارون‌الرشید خلیفه مسلمانان بود و از علم و دانش حمایت می‌کرده است. جابر از اصحاب امام جعفرصادق بوده است. وی از حمایت برمکیان برخوردار بود.

ابوعبیدا... عبدالواحد بن محمد جوزجانی

نویسنده / نویسندگان :	هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	ابوعبیدا... عبدالواحد بن محمد جوزجانی، طبیب، ریاضی‌دان و از فضلا و از مشهور‌ترین شاگردان و ملازمان ابوعلی سینا به شمار می‌آید.
منابع :

ابوعبیدا... عبدالواحد بن محمد جوزجانی، طبیب، ریاضی‌دان و از فضلا و از مشهور‌ترین شاگردان و ملازمان ابوعلی سینا به شمار می‌آید. از نوشته‌های بیهقی چنین برمی‌آید که ابتدا به تحصیل فقه و علوم دینی پرداخت و از آنجا که به علوم فلسفی علاقه داشت، به محض شنیدن شهرت ابوعلی سینا، زادگاه خود جوزجان را ترک و نزد ابن سینا در جرجان رفت و در خدمت وی بود که آن زمان حدود 32 سال داشت.

 ابن سینا رساله "المختصر الاوسط" در منطق را در جرجان به او املا کرد و او هر روز در محضر استادش به خواندن المجسطی می‌پرداخت و زمانی که ابوعلی سینا به ری و همدان رفت و آنجا به وزارت آل بویه رسید، ابوعبید از اینکه استاد فرصت درس و بحث ندارد، بسیار دلتنگ بود، لذا تلاش کرد تا او را به تصنیف و تدریس وادار کند. ابن سینا در همدان تصنیفات شفا را به گفته او شروع کرد. ابن سینا در اصفهان به فرمان علاء‌الدوله، به رصد کواکب و نجوم و تنظیم آن پرداخت و ابوعبید را مامور تهیه ابزار و آلات و استخدام صنعتگران کرد. او حدود 25 تا 30 سال جزء نزدیک‌ترین دوستان ابن سینا بود و تا آخر عمر او، از استادش جدا نشد. اطلاع دقیقی از زندگی ابوعبید جوزجانی، پس از مرگ ابن سینا در دست نیست.

ابوعبید جوزجانی، حتی بعد از وفات استادش، ابوعلی سینا، به تصنیف کتب و گردآوری تالیفات وی پرداخت. هرچند ابوعبید جوزجانی در نجوم،حکمت، فقه و طب تبحر داشت ولی بیشتر شهرت وی در "ریاضیات" است.

آثارش عبارتنداز:

1ـ مقدمه‌ای بر شفا؛ 2- جمع آوری تمام آثار استاد ؛ 3- با استفاده از مباحث ریاضیات شفا، بخش ریاضی کتاب "النجاه" را تألیف و به آن اضافه کرد و بخش موسیقی کتاب النجاه را تالیف کرد؛4- بخش موسیقی و ریاضی "دانشنامه علائی شیخ الرئیس و ترجمه و تلخیص ریاضیات"، به قلم اوست؛5- خلاص ترکیب الافلاک؛ 6- رساله‌ای در هندسه؛ 7- شرح قصیده عینیه ابن سینا؛ 8- تفسیر مشکلات کتاب قانون و...
منبع:دائره المعارف بزرگ اسلامی

منبع مجله دانشمند شماره 613 آبان 1393

زندگی‌نامه ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی

نویسنده / نویسندگان :	هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی، ریاضیدان، مهندس، منجم و نویسنده بزرگ ایرانی قرن سوم هجری شمسی (برابر با قرن نهم میلادی) است.
منابع :

ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی، ریاضیدان، مهندس، منجم و نویسنده بزرگ ایرانی قرن سوم هجری شمسی (برابر با قرن نهم میلادی) است.  از مردم ماهان کرمان و ریاضیدانی بزرگ و مهندسی عالی‌قدر و منجمی زبردست و نویسنده‌ای توانا بود و در بغداد می‏زیست. وی در حدود سال ۲04 هجری شمسی به دنیا آمده و در حدود 267 هجری شمسی درگذشته ‌است. تخصص اصلی وی در هندسه و ریاضیات محض بود و آثار متعددی در این رشته‌ها دارد که مهم‌ترین آنها تفسیرالمقاله‌العاشره من کتاب اقلیدس است که هم‌اکنون در کتابخانه ملی فرانسه نگهداری می‌شود. معادله درجه سوم را به وی نسبت می‌دهند که در بین دانشمندان اسلامی به معادله ماهانی موسوم است. ماهانی بخش عمده‌ای از زندگی خود را صرف ساختن واژه‌ها و اصطلاحات فنی کرد و قسمت‌های مهمی از اصول اقلیدس را تفسیر و تشریح کرد.

عبدالملک بن محمد شیرازی و نجوم

نویسنده / نویسندگان :	هاشم اندیشه
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	ابوالحسین عبدالملک بن محمد شیرازی ریاضیدان و منجم ایرانی (‌متوفی پیش از 600ه.ق)، بیشتر زمان حیات خود را صرف مطالعه ریاضیات یونانی و نجوم کرد. که از آن جمله‌اند آثار آپولونیوسی و بطلیموس. از وی آثاری چون تصفح المخروطات و تلخیص المجسطی به زبان عربی باقی مانده است.
منابع :	اریخ ایران در یک نگاه.

اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی: در سال 511ه.ق با مرگ سلطان محمدبن ملکشاه سلجوقی، پسرش محمودبه جانشینی او نشست. اما نتوانست در برابر حملات عمومی خود سلطان سنجر (پادشاه قلمرو سلجوقی سلجوقیان به ویژه در خراسان) مقاومت کند. بنابراین سلطان محمود بن محمد پس از ازدواج با دختر سنجر، به حکومت عراق عجم (‌ایران مرکزی‌) و عراق عرب قناعت کرد. بنابراین دورنگار کودکی عبدالملک شیرازی معاصر با حکومت سلطان محمودبن محمد سلجوقی در ایران، از جمله فارس، شیراز و عراق بود.

 

مدال نوبل ریاضیات امسال به یک زن ایرانی رسید!

نویسنده / نویسندگان :	محسن کرمی
مترجم :
کلید واژه :
چکیده :	"ریاضیات"، حتی نامش نیز مردان را در ذهن تداعی می‌کند، خشکی و سختی آن باعث ایجاد احساسی از جنس مردانه می‌شود. هنوز هم خیلی‌ها ریاضیات را دانشی مردانه می‌دانند. آیا به راستی چنین است؟
منابع :

مریم میرزاخانی استاد ۳۷ ساله دانشگاه استنفورد کالیفرنیا "مدال فیلدز" را از کنگره بین‌المللی ریاضیات در سئول کره جنوبی دریافت کرد. این مدال هر چهار سال یک بار به حداکثر چهار نفر اهدا می‌شود، که باید در آغاز آن سال زیر ۴۰ سال سن داشته باشند، از آنجایی که مدال نوبل در زمینه ریاضیات اهدا نمی‌شود، عموما به مدال فیلدز که معتبرترین جایزه در زمینه ریاضیات است "مدال نوبل ریاضیات" می‌گویند. نکته‌ای که این پیروزی را برای خانم میرزاخانی (و بسیاری دیگر) شیرین‌تر می‌کند، این است که تمام ۵۲ مدالیست پیشین فیلدز در تاریخ ۷۸ ساله آن (از سال ۱۹۳۶) مَرد بوده‌اند.