اثربخشی درمان‌شناختی رفتاری

نویسنده / نویسندگان :	علیرضا بردبار
مترجم :
کلید واژه :	درمان شناختی ـ رفتاری ـ روان درمانی ـ فوییا ـ افسردگی ـ اضطراب ـ مولفه‌های درمان شناختی
چکیده :	درمان‌شناختی رفتاری، نوعی روان‌ درمانی است که به بیماران کمک می‌کند تا به درک افکار و احساساتی که بر روی رفتارشان تاثیر می‌گذارد، برسند. درمان‌شناختی رفتاری در حال حاضر برای درمان تعداد زیادی از اختلالات، از جمله هراس‌ها (فوبیا)، اعتیاد، افسردگی و اضطراب به کار گرفته می‌شود.
منابع :

*اصول درمان‌شناختی رفتاری

فلسفه‌ای که در پشت درمان‌شناختی رفتاری قرار دارد این است که افکار و احساسات ما نقش کلیدی و بنیادی در رفتار ما دارند. برای مثال، فردی که زمان زیادی را صرف‌ فکر کردن به سوانح هوایی می‌کند، ممکن است رفته رفته از مسافرت‌های هوایی اجتناب کند. هدف درمان‌شناختی رفتاری آموزش این نکته به بیماران است که آنها نمی‌توانند بر تمام جنبه‌های دنیای پیرامونشان کنترل داشته باشند، اما می‌توانند چگونگی تعبیر و تفسیر و پرداختن به چیز‌هایی که در محیط‌شان وجود دارد را کنترل کنند.  درمان‌شناختی رفتاری در سال‌‌های اخیر هم در بین بیماران و هم درمانگران محبوبیت زیادی یافته است. از آنجا که درمان‌شناختی رفتاری، یک درمان کوتاه مدت است معمولا کم هزینه‌تر از سایر گزینه‌های درمانی است. مزایای این روش درمانی از نظر تجربی به اثبات رسیده و نشان داده شده است که به طور موثری به بیماران در غلبه بر انواع گسترده‌ای از رفتار‌های ناسازگارانه کمک می‌کند.

*انواع درمان‌شناختی رفتاری
طبق تعریف انجمن درمان‌شناختی رفتاری انگلستان، (روان درمان‌شناختی رفتاری محدوده‌ای از روش‌های درمانی را در برمی‌گیرد که بر پایه مفاهیم و اصول برآمده از مدل‌های روان‌شناختی هیجانات و رفتار‌های انسان قرار دارند. این روش‌ها شامل رویکرد‌های متنوعی برای اختلالات هیجانی هستند.)
سه رویکرد متفاوت در درمان‌شناختی رفتاری که توسط متخصصان سلامت روان به طور منظم به کار گرفته می‌شود عبارتند از:
ـ روان درمانی منطقی ـ هیجانی
ـ روان درمان چند وجهی
-شناخت درمانی

*مولفه‌های درمان‌شناختی رفتاری
مردم غالبا افکار و احساساتی را تجربه می‌کنند که باعث تشدید یا تقویت باور‌های معیوب و نادرست در آنان می‌شود. چنین باور‌هایی می‌تواند به رفتار‌های مشکل‌زا منجر شود و جنبه‌های مختلف زندگی فرد شامل خانواده، روابط عاطفی، کار و تحصیل را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، فردی که اعتماد به نفس پایینی دارد، ممکن است افکار منفی درباره توانایی‌ها و قابلیت‌های خود را تجربه کند. در نتیجه این الگو‌های فکری منفی، ممکن است او شروع به کناره‌گیری از اجتماعات کند و یا از فرصت‌های پیش آمده برای ارتقا در کار یا مدرسه صرف‌نظر کند.

درمانگر شناختی رفتاری، برای مبارزه با این افکار و رفتار‌های مخرب، ابتدا به بیمار کمک می‌کند تا باور‌های مشکل‌زای خود را شناسایی کند. این مرحله که تحلیل عملکرد‌ی نام دارد، برای یادگیری اینکه چگونه افکار، احساسات و موقعیت‌ها می‌توانند در رفتار‌های ناسازگارانه نقش داشته باشند اهمیت دارد. این فرایند ممکن است سخت و پیچیده باشد، به ویژه برای بیمارانی که با درون‌نگری مشکل دارند، اما نهایتا می‌تواند به شناخت خود و بینشی که بخش اصلی فرایند درمان است، منجر شود.
بخش دوم درمان‌شناختی رفتاری بر رفتار‌های واقعی که در مشکل دخیل هستند، تمرکز دارد. بیمار شروع به یادگیری و تجربه مهارت‌های جدیدی می‌کند که می‌توانند بعدا در وضعیت‌ها و شرایط‌ واقعی به کار گرفته شوند. برای مثال، فردی که از اعتیاد رنج می‌برد، ممکن است به تجربه مهارت‌های انطباقی و روش‌های تمرینی جدیدی برای اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی که می‌تواند باعث عود بیماری شود، بپردازد.

در اغلب موارد، درمان‌شناختی رفتاری یک فرایند تدریجی است که به فرد کمک می‌کند تا گام به گام به سمت تغییر رفتار حرکت کند. مثال خوبی از رفتار درمانی، کاری است که درمانگر با مراجعه‌کننده خود برای غلبه او بر هراس از ارتفاع می‌کند. درمانگر ممکن است فرد را تشویق کند که از طریق آزمایش و تجربه، به تدریج با هراس خود از ارتفاع مواجه شود. فرد ممکن است ابتدا خود را ایستاده بر بام یک ساختمان بلند و یا سوار بر یک آسانسور تصور کند. سپس فرد خود را به آرامی در معرض سطوح بالاتر و بالاتری از هراس خود قرار می‌دهد تا آن که سرانجام هراس او به طور کامل از بین برود.

*کاربرد‌های درمان‌شناختی رفتاری
درمان‌شناختی رفتاری برای درمان طیف وسیعی از اختلالات، از جمله اضطراب، هراس‌ها، افسردگی، اعتیاد و انواع رفتار‌های ناسازگارانه مورد استفاده قرار گرفته است. درمان‌شناختی رفتاری یکی از روش‌های درمانی است که بیشترین پژوهش‌ها را به خود اختصاص داده زیرا این روش درمانی بر هدف مشخصی تمرکز دارد و نتایج آن نسبتا به سادگی قابل ارزیابی است.

درمان‌شناختی رفتاری غالبا برای بیمارانی که با درون‌نگری مشکلی ندارند، مناسب است. برای اثر‌بخش بودن درمان‌شناختی رفتاری، فرد باید آماده و خواستار صرف وقت و تلاش برای تحلیل افکار و احساسات خود باشد. چنین خودکاوی می‌تواند مشکل باشد، اما روشی عالی برای یادگیری بیشتر درباره چگونگی تاثیر وضعیت درونی بر رفتار بیرونی است. 

درمان رفتاری شناختی همچنین برای کسانی مناسب است که در جست‌وجوی گزینه‌های درمانی کوتاه مدتی هستند که لزوما مستلزم دارودرمانی نباشند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای درمان‌شناختی رفتاری این است که به بیماران در به وجود آوردن مهارت‌های انطباقی که هم در حال و هم در آینده می‌توانند مفید واقع شوند، کمک می‌کند.

*انتقاد‌هایی بر درمان‌شناختی رفتاری

برخی بیماران اظهار می‌کنند که با وجودی که تشخیص می‌دهند برخی افکار، منطقی و سالم نیستند، اما آگاهی از آن به تنهایی کمک به متوقف کردن آنها نمی‌کند. شایان ذکر است که درمان‌شناختی رفتاری صرفا به شناسایی الگو‌های فکری نمی‌پردازد، بلکه بر استفاده از انواع مختلفی از راهبرد‌ها برای کمک به بیمار در غلبه بر این افکار نیز تمرکز دارد. از جمله این راهبرد‌ها می‌توان به نوشتن یادداشت‌های روزانه، نقش بازی کردن و روش‌های آرامش‌بخشی اشاره کرد.

منبع مجله دانشمند آذر 1393 شماره 614