| نویسنده / نویسندگان : | دکتر هوشنگ سپهری |
| مترجم : |
|
| کلید واژه : | علم ـ فیزیک ـ حفظ ـ نابودی ـ تخریب ـ برنامه ریزی |
| چکیده : | محیط زیست یعنی خانه ابنا بشر به علت عدم توجه و مراقبت و کنترل، توسط خود انسان‌ها در معرض تخریب و نابودی است. غیر از اعمال تخریبی برنامه‌ریزی نشده و گسترده‌ای چون زلزله، سیل، توفان و نیز بیماری‌های فراگیر که بشر کنترل کمتری بر آنها دارد، انسان‌ها به دست خود و با به کارگیری شیوه‌های نامناسب در زندگی و حرفه خود- که گاهی ناآگاهانه است- محیط زیست خود را با انواع آلودگی‌ها چنان تخریب می‌کنند که خود و نسل‌های آینده را نیز در معرض مصائب جدی قرار می‌دهند. |
| منابع : |
محیط
زیست یعنی خانه ابنا بشر به علت عدم توجه و مراقبت و کنترل، توسط خود
انسان‌ها در معرض تخریب و نابودی است. غیر از اعمال تخریبی برنامه‌ریزی
نشده و گسترده‌ای چون زلزله، سیل، توفان و نیز بیماری‌های فراگیر که بشر
کنترل کمتری بر آنها دارد، انسان‌ها به دست خود و با به کارگیری شیوه‌های
نامناسب در زندگی و حرفه خود- که گاهی ناآگاهانه است- محیط زیست خود را با
انواع آلودگی‌ها چنان تخریب می‌کنند که خود و نسل‌های آینده را نیز در
معرض مصائب جدی قرار می‌دهند. آثار این صدمات که تا حدود زیادی زاییده
فناوری شتابدار و بدون کنترل آلودگی‌هاست نه تنها در اطراف خانه‌های مسکونی
و محیط شهرهای ما نمایان است، بلکه در سطح قاره‌ای و جهانی به صورت اثر
گلخانه‌ای و شکاف لایه ازون نیز خود را نشان داده است. اما متاسفانه بشر
همچنان در خواب است و نسبت به عوارض این ضایعات ناآگاه و بی‌توجه!
وسعت و ابعاد تازه‌ای که به ویژه از دهه 1970 مسائل زیست محیطی به خود
گرفت، پای فیزیکدانان را نیز به میان کشاند و حوادثی چون چرنوبیل و گسترش
شکاف لایه ازون، مسئولیت آنان را در حفظ و سلامت محیط زیست جدیت بیشتری
بخشید.
فیزیک محیط زیست رشته‌ای است بسیار جوان که از اوائل دهه 1970 به وجو آمد و
در واقع یک شاخه کاربردی از فیزیک در محیط زیست است که اخیرا با پیشنهاد
اینجانب به صورت یک درس سه واحدی در برنامه کارشناسی فیزیک مورد تصویب
شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار گرفت.
محیط زیست فیزیکی گیاهان و جانوران چشمه‌ای از انرژی تابشی، آب، نیتروژن و مواد معدنی، تعیین‌کننده آهنگ رشد و نمو به تامین‌کننده محرک‌های تورن گرانشی؛ و تعیین‌کننده قابلیت زیست میکروب‌ها و انگل‌ها و آلودگی موجودات زنده برای دفاع است. برای شناخت و کشف روابط موجود زنده و محیط زیست، زیست‌شناس باید درصدد یافتن حلقه‌های ارتباط بین فیزیولوژی، بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی از یک سو و هواشناسی، خاک‌شناسی واقیانوس‌شناسی از سوی دیگر باشد. یکی از این حلقه‌ها فیزیک محیط زیست است که در واقع، علم اندازه‌گیری و تحلیل برهم‌کنش میان موجود زنده و محیط فیزیکی آن است. حضور یک موجود زنده محیط زیست آن را طوری تغییر می‌دهد که محرک‌های فیزیکی دریافتی از محیط زیست نیز تا حدودی توسط واکنش فیزیولوژی آن موجود زنده به محیط زیست تعیین می‌شود. هنگامی که یک موجود زنده با محیط زیست خود برهم‌کنش می‌کند، فرایندهای فیزیکی مربوط به آن ساده نیستند و خوشبختانه فیزیکدان‌ها آموخته‌اند که هنگام تفسیر پدیده‌های طبیعی، رفتار یک سیستم را مشاهده کنند و سپس ساده‌ترین روش را برای توصیف آن با استفاده از متغیرهای حاکم جست‌وجو کنند. قانون بویل-ماریوت و قوانین حرکت نیوتون مثال‌هایی کلاسیک از این مقوله محسوب می‌شوند. هنر فیزیک محیط زیست در انتخاب تقریب‌های نیرومندی نهفته است که حاوی اصول بقای جرم، تکانه و انرژی است.
موضوعات مرکزی فیزیک محیط زیست به طور آکادمیک عبارتند از: تبادل تابش،
گرما، جرم و تکانه بین موجود زنده و محیط زیست که یکی از شیوه‌های آن
ابداع مانسته‌های الکتریکی ساده برای توصیف آهنگ انتقال و تبادل کمیت‌های
گفته شده است. قانون اهم به عنوان یک اصل وحدت‌بخش مهم فیزیک محیط زیست،
مبنای یک زبان مشترک برای زیست‌شناسان و فیزیکدانان قرار گرفته است. برخی
مسائل زیست‌محیطی دارای ابعاد جهانی هستند و نیازمند پژوهش‌های میان
رشته‌ای فشرده برای سال‌های آینده است. از جمله: پخش آلودگی جوی و نتایج آن
در امور کشاورزی، اثرات تغییرات اقلیمی بر تولید مواد غذایی اسکان گروهی و
اکوسیستم‌های طبیعی، تحلیل تصاویر ماهواره‌ای در مورد آبرسانی و تولید
محصولات کشاورزی.
از مباحث آموزنده و جالب قابل بحث و مورد علاقه فیزیکدانان مرتبط با محیط
زیست که جنبه کاربردی دارند و جز مسائل روز است عبارتند از: آلودگی صوتی،
آلودگی گرمایی،آلودگی تابشی (رادیواکتیو، هسته‌ای و...)، انرژی‌های
تجدیدپذیر، اثر گلخانه‌ای، شکاف لایه ازون.
منبع: مجله دانشمند شماره 616 بهمن 1393
مجله دانشمند 616