| نویسنده / نویسندگان : | اندی ریک وی |
| مترجم : | سید حسن میرسید |
| کلید واژه : | ذهنیت ـ عوض کردن ـ غوطه‌ور ـ ماساچوست ـ تمرکز ذهن ـ سارالازار ـ |
| چکیده : | آیا هیچ‌وقت برایتان پیش آمده در یک سفر طولانی به مقصد برسید ولی متوجه گذشت زمان و طی مسیر نشده و در افکار خود غوطه‌ور باشید؟ یا اتفاق افتاده که ساعت سه‌و نیم شب از خواب بیدار شوید و افکار گوناگونی به ذهنتان بیاید و توجه شما را جلب کند و در عین حال مجبور باشید با انجام یک کار خسته‌کننده آن افکار را از خود دور کنید؟ |
| منابع : | فوکوس |
آیا
هیچ‌وقت برایتان پیش آمده در یک سفر طولانی به مقصد برسید ولی متوجه گذشت
زمان و طی مسیر نشده و در افکار خود غوطه‌ور باشید؟ یا اتفاق افتاده که
ساعت سه‌و نیم شب از خواب بیدار شوید و افکار گوناگونی به ذهنتان بیاید و
توجه شما را جلب کند و در عین حال مجبور باشید با انجام یک کار خسته‌کننده
آن افکار را از خود دور کنید؟ اگر چنین است پس شما تنها فردی نیستید که با چنین مواردی روبه رو می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از ما بیش از نیمی از زمان بیداری را درگیر
دنیای درون خود هستیم. ما بیش از اندازه غرق افکار خود می‌شویم و همانگونه
که کار بیش از حد آثار نامناسب و منفی دارد، غرق شدن در افکار گوناگون نیز
پیامد‌های منفی زیادی در بردارد و می‌تواند به شک و دو دلی، از خود بیزاری،
استرس و فشار عصبی و بی‌خوابی منجر شود.
خوشبختانه تعداد روبه‌افزایشی از مردم تلاش می‌کنند با استفاده از طریق تمرین "تمرکز ذهن" بر این مشکلات فائق شوند.
من نیز چند بار در نظر داشتم این کار را انجام دهم ولی هیچ‌وقت به صورت جدی
سراغش نرفتم. اما سرانجام تصمیم گرفتم به این کار بپردازم.
پرداختن به تمرین "تمرکز ذهن" از دهه 1970 در کشور‌های غربی رواج یافت و مردم به آن علاقه‌مند شدند. اگر بخواهیم تعریفی از "تمرکز ذهن" بیان کنیم، باید بگوییم برای این‌کار به تعداد کاروزان تعریف وجود دارد ولی هسته اصلی تعریف آن شامل "توجه به لحظه کنونی» بدون هیچ‌گونه قضاوت است. ادعا‌های زیادی در مورد تکنیک‌ها و فنون انجام این کار شده است، ولی تا این اواخر هیچ مدرکی برای این ادعا‌ها وجود نداشته است.
اما مطالعات جدی امروزه و فناوری‌های جدید به ما این اجازه را می‌دهد که
بسیار بیشتر از گذشته از آنچه درون مغز انسان رخ می‌دهد مطلع شده و درک
بهتری داشته باشیم. روشن است که شرایط جدید باور‌پذیری علمی بهتری به دست
می‌دهد.
من قبل از معطوف کردن زمان و تلاش خود به "تمرکز" می‌خواستم بدانم که علم
در این باره چه می‌گوید. با پیگیری زیاد متوجه شدم که براساس یک تحقیق
منتشر شده در سال 2011، تصویر‌برداری اعصاب مغز یکی از قانع‌کننده‌ترین
روش‌های علمی است که نشان می‌دهد "تمرکز ذهن" واقعا کاربردی است.
یک گروه تحقیقاتی از بیمارستانی در ماساچوست به 16 نوآموز "تمرکز ذهن" برنامه آموزشی مختصری دادند. این افراد به طور متوسط روزانه حدود نیم ساعت تمرین "تمرکز ذهن" می‌کردند.
گزارش نتایج عملکرد آنان نشان می‌دهد که در این مدت روحیه و میزان فشار عصبی آنان به طور نسبی بهبود یافته است. اما نکته قابل توجه و حائز اهمیت‌تر چیزی بود که در ذهن آنها می‌گذشت. وقتی محققان تصاویر ام آر آی گرفته شده از مغز آنان قبل و بعد از تمرین تمرکز ذهن را بررسی کردند از دیدن افزایش غلظت ماده خاکستری در مغز نوآموزان بسیار متعجب شدند. محققان همچنین متوجه کاهش ماده خاکستری در بخش آمیگدالای مغز (ناحیه‌ای که محل احساس نگرانی و فشار عصبی است) شدند. نکته شگفت‌انگیز این بود که همه این تغییرات فقط پس از هشت هفته اتفاق افتاد.
دکتر "سارالازار" مسئول این گروه می‌گوید: "مطالعات قبلی افرادی که به صورت طولانی تمرین "تمرکز ذهن" داشتند را با افراد فاقد این‌گونه تمرین‌ها مقایسه کرده و متوجه تفاوت‌هایی بین آنان شده بود. ولی این تفاوت‌ها ممکن است ناشی از چیز‌های دیگری باشد مثلا شاید افراد دارای سابقه تمرین تمرکز ذهن، سبک زندگی خاصی داشته و گیاهخوار بودند و یا سبک زندگی سالمی داشتند.
این اولین تحقیقی بود که افراد فاقد سابقه تمرین تمرکز ذهن را با گروهی دیگر مقایسه می‌کرد. نتایج این بررسی مقایسه‌ای نشان داد که تغییرات رفتاری دو گروه عمدتا به تاثیر مثبت تمرین «تمرکز ذهن" مرتبط می‌شود.
تغییردهنده ذهن
در کوتاه مدت و فقط طی مدت دو ماه مشخص شد که تمرکز ذهن تغییرات مثبتی در
مغز و ذهن افراد ایجاد می‌کند. آیا این حرف بدین‌معنی است که فواید تمرکز
ذهن حتی در صورت استمرار نداشتن تمرین هم ادامه دارد؟
"لازار" می‌گوید این فرضیه‌ای است که ما داریم. البته آزمایش‌های دیگری
لازم است تا نشان دهیم که ایجاد تغییر در ذهن در واقع مزیت خاصی در فرد به
وجود می‌آورد.
آنچه که کاملا روشن نشده این است که چگونه این فعالیت‌ها موجب افزایش غلظت
ماده خاکستری مغز می‌شود و تغییراتی در سلول‌های کمکی اطراف نورون‌ها یا
رگ‌های خونی ایجاد می‌کند. علاوه بر ا ین تغییرات، تغییراتی در طرز رفتار و
یادگیری رخ می‌دهد اما تصویر ام آر آی مغز قادر به نمایش دادن این تغییرات
نیست.
خود آزمایی
من قانع شدم که خودم یک دوره شش هفته‌ای از تمرکز ذهن را آزمایش کنم.
روش‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد ولی آنچه من انتخاب کردم روش
"تمرکز ذهن هدایت شده" بود.
در این روش شما روی صندلی می‌نشینید، دست‌ها را روی ران پاها می‌‌گذارید،
چشمان خود را می‌بندید و برای دقایقی سعی می‌کنید بر نفس کشیدن خود متمرکز
شوید.
به احساسی که از نفس کشیدن از راه بینی در این حالت دارید توجه می‌کنید،
نفس عمیق می‌کشید و دیافراگم خود را منقبض و منبسط می‌کنید. می‌کوشید که بر
کار خود متمرکز باشید و اگر متوجه شوید که حواستان پرت شده به آرامی حواس
خود را معطوف نفس کشیدن می‌کنید.
باید با افکار خود مانند بالنی رفتار کنید که هوشمندانه به حرکت در می‌‌آید
اگر افکار پراکنده به ذهنتان آمد، آرام آنها را از خود دور کنید. البته
این کار در عمل کار بسیار سختی است.
در ابتدا قسمت اعظم 10 تا 20 دقیقه وقتی که روزانه به این کار اختصاص داده
بودم صرف افکار روزمره‌ام می‌شد. اما مانند هرگونه تمرین دیگر به تدریج
تمرین تمرکز کردن برایم آسان‌تر شد. هر چند تمرکز مستمر من بیش از چند
دقیقه طول نمی‌کشید.
در سایر مواقع نیز همچنان‌که آرام می‌نشستم سعی می‌کردم برای لحظاتی ذهن
متمرکز داشته باشم. مثلا وقتی دارم یک فنجان قهوه می‌خورم، آن را در دستان
خود می‌گیرم، گرمایش را حس می‌کنم و به عضلاتی که سبب می‌شود قهوه به لبانم
برسد فکر می‌کنم و به ریخته شدن قطرات گرم قهوه در گلویم می‌اندیشم.
بعد از انجام شش هفته تمرین، به طور قابل ملاحظه‌ای در زندگی روز‌مره آرامش
بیشتری یافتم. علاوه بر آن قدرت بیشتری برای تمرکز در انجام وظایف به ویژه
کار‌های پیچیده پیدا کردم. این تغییرات رفتاری بدین‌مفهوم است که "تمرکز
ذهن" در پیشرفت حافظه‌کاری موثر است و به ذهن شما این توانایی را می‌بخشد
که اجزای مختلف اطلاعات مرتبط با یک موضوع را به صورت همزمان مورد استفاده
قرار دهد.
افزایش حس همدردی و مهربانی
دانشمندان دانشگاه هاروارد به تازگی به این نتیجه رسیده‌اند که تمرین تمرکز
ذهن نه فقط ما را آرام‌تر می‌کند بلکه سبب می‌شود انسان مهربان‌تری شویم.
همین موضوع یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که من به تمرین تمرکز ذهن
علاقه‌مند شدم، برای اثبات این ادعا دانشمندان دانشگاه هاروارد از داوطلبان
انجام تمرین تمرکز ذهن خواستند مدت هشت هفته تمرین کنند. در پایان جلسه
هشتم از آنها خواسته شد یکی یکی وارد یک اتاق انتظار شوند. در اتاق انتظار
فردی غریبه ـکه در واقع هنرپیشه بود- نشسته بود و با گوشی همراه خود
ورمی‌رفت. سپس یک نفر دیگر (هنرپیشه دیگری) با حالتی دردمند و در حالی که
عصا زیر بغل داشت وارد اتاق می‌شد. مردی که سرگرم وررفتن با گوشی خود بود
هیچ توجهی به فرد مریض نمی‌کرد و سوال این بود که داوطلب چه رفتار و واکنشی
نسبت به دیدن این صحنه خواهد داشت.
حدود نیمی از داوطلبان به کمک مرد بیمار می‌شتافتند، در حالی که در آزمایش
مشابه فقط 15 درصد از افراد عادی فاقد تمرین تمرکز ذهن به بیمار کمک
می‌کردند.
به نظر میرسید که تمرین تمرکز ذهن داوطلبان را مهربان‌تر و با محبت‌تر
کرده است. بنابراین چنانچه مایلید استرس کمتر و ذهن فعال‌تری داشته و فردی
مهربان و پارسا باشید، چرا علاوه بر سایر فعالیت‌های مناسب برای رسیدن به
این ویژگی‌ها، تمرین تمرکز ذهن را امتحان نمی‌کنید؟ تمرینی که دانشمندان آن
را مفید می‌دانند و افراد زیادی آن را بخشی از برنامه زندگی روز‌مره خود
کرده‌‌اند.
منبع: مجله دانشمند شماره 615 دی 1393
مجله دانشمند 615 روانشناسی