بعد از گذشت زمانی بیش از 400 سال از اولین مشاهده بزرگ‌ترین قمر منظومه شمسی گانیمد که از اقمار مشتری است، نقشه زمین ساختار‌شناسی آن تهیه‌شده است. گروهی از دانشمندان به رهبری جفری کولینس از کالج ویتن در ماساچوست برای اولین بار این نقشه را استخراج کرده‌اند. این نقشه برگرفته از بهترین عکس‌های گرفته‌شده توسط فضاپیماهای ویجر 1 و 2 (1979) و مدارگرد گالیلئو (1995-2003) تهیه‌شده است.
این اولین نقشه تهیه‌شده از یک قمر یخی مربوط به سیارات خارجی است. این نقشه به دانشمندان کمک می‌کند که تا عوارض سطحی و تکامل و نحوه رفتار سطوح اقمار یخی را بهتر شناسایی کنند و برنامه‌ریزی و طراحی‌های سودمندتری را برای نسل بعدی از کاوشگرها خلق کنند.
این قمر از سال 1610 به‌وسیله تلسکوپ‌ها و ابزارآلات رصدی در زمین و به‌مرور زمان و پیشرفت فناوری فضایی از فضا ساختارش مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
به گفته دانشمندانی که این نقشه را ایجاد کرده‌اند گانیمد دارای سه دوره اساسی زمین ساختاری بوده است. دوره اول مربوط به برخوردهای مداوم اجرام آسمانی (شهاب‌سنگ‌ها، خرده سیارک‌ها و غیره) بوده، دوره دوم مرتبط به بیشترین فعالیت‌های زمین ساختاری بوده است و درنهایت دوره سوم سطحی نیمه آرام همراه با کاهش فعالیت‌های درونی بوده است.
نقشه جدید به‌وضوح پدیده‌های سطحی چون دهانه‌های برخوردی، شیار شیار بودن برخی مناطق و سایر اطلاعات موجود را نشان می‌دهد که برای اولین بار به دانشمندان اجازه بررسی دقیق زمان‌ها و تکامل سطوح این‌گونه اجرام را می‌دهد.
فضاپیمای کاسینی به‌تازگی عکس‌هایی از حرکت ابرها بر فراز دریاهای هیدروکربنی در نواحی شمالی قمر زحل را به نمایش می‌گذارد. بر اساس بررسی‌های بیشتر توسط دانشمندان این ابرهای در حال حرکت گواهی برای شروع شدن فصل تابستان در این قمر است، موضوعی که قبل‌ها پیش‌بینی شده بود. فضاپیمای کاسینی به مدت چند روز این ابرها را با پرواز در مدارهای پایین‌تر مورد تحلیل قرارداد و حرکت و گستردگی آنها را بر فراز دریای بزرگ لیگیا مر که حاوی متان است زیر نظر گرفت. هر یک سال بر روی تیتان قمر زحل برابر با 30 سال زمینی است که هر فصل آن در حدود هفت سال زمینی است. مشاهدات تغییرات فصلی نقطه عطف بسیار بزرگی برای کاسینی محسوب می‌شود. نیم‌کره شمالی تیتان وارد فصل تابستان و نیم‌کره جنوبی وارد فصل زمستان شده است.
احتمال وجود لایه‌ای مایع در اطراف هسته ماه
شبیه‌سازی‌های جدید صورت گرفته وجود لایه‌ای مایع در اطراف هسته ماه که
توسط نیروی جاذبه زمین ایجاد شده است را نشان می‌دهد. گروهی از پژوهشگران
شبیه‌سازی رایانه‌ای را ارائه داده‌اند که نشان می‌دهد ماه کاملا صلب و
جامد نبوده و لایه‌ای نازک از مایع در اطراف قشر مرکزی آن (هسته) وجود
دارد. دانشمندان بر اساس اندازه‌گیری‌های دقیق مبتنی بر نامنظمی‌های چرخشی
مداری ماه و اثرات اغتشاشی گرانشی ناشی از دستگاه خورشید -زمین موفق به
این شبیه‌سازی‌شده‌اند.
این موضوع که ماه فعالیت‌های درون ساختاری ندارد این پرسش را به وجود می‌آورد که چه موضوعی سبب شده که بعد از گذر حدود چهار میلیارد سال از عمر این قمر هنوز کاملا سرد و درنتیجه صلب نشده است.
نویسنده:
امیرنظام امیری
منبع مجله دانشمند 612 مهر 1393