| نویسنده / نویسندگان : | هاشم اندیشه |
| مترجم : | |
| کلید واژه : | ماه یالوپ ـ دکتر برنارد یالوپ ـ منجم انگلیسی ـ پارامتری ـ |
| چکیده : | در سال 1997 تا 1998 میلادی/1375تا1376 شمسی دکتر برنارد یالوپ منجم انگلیسی با تکمیل و رفع نقص‌های معیار هندی و بابلی به ضابطه جدیدی دست یافت. |
| منابع : | دانشنامه ستاره‌شناسی |
معیار یالوپ
در سال 1997 تا 1998 میلادی/1375تا1376 شمسی دکتر برنارد یالوپ منجم انگلیسی با تکمیل و رفع نقص‌های معیار هندی و بابلی به ضابطه جدیدی دست یافت. داده‌های رصدی این معیار شامل 295 گزارش رویت هلال طی سال‌های 1859 تا 1996 میلادی/1237تا 1374 شمسی است که وی آنها را از مقاله داگت و شفر اخذ کرده است. در مدل یالوپ پارامتری به نام q تعریف و محاسبه می‌شود که بر اساس آن رویت‌پذیری هلال پیش‌بینی می‌گردد. بر اساس 295 رصد هلال و بر اساس معیارهای هندی و بروین پایه‌ریزی شده و معیار آن محاسبه پارامتر q برای بهترین زمان (9/4 مکث ماه) می‌باشد.
برای محاسبه پارامتر q از اختلاف ارتفاع ماه وخورشید در دستگاه زمین
مرکزی (ARCV ) بر حسب درجه و بدون در نظر گرفتن پدیده شکست جوی و ضخامت
میانی هلال در دستگاه مختصات ناظر مرکزی(´W) بر حسب دقیقه قوسی استفاده
می‌شود.
نکته قابل توجه در این معیار این است که محاسبات برای زمان غروب خورشید
انجام نشده است. او به این نکته توجه کرد که رویت هلال‌های بحرانی
(شامگاهی) پس از غروب خورشید رخ می‌دهد. در واقع رصدگران مجبور هستند منتظر
بمانند تا تضاد رنگی بین هلال ماه وآسمان به‌وجود آید. با دانستن این مطلب
او پیشنهاد می‌کند که محاسبات در بهترین زمان، انجام شود و این زمان
هنگامی است که از لحظه غروب خورشید به میزان چهار نهم مدت مکث گذشته باشد.
وی اولین کسی است که با محاسبه ریاضی (اندازه‌گیریq) رویت هلال ماه را در شش گزینه تعریف می‌کند.
1- رویت فقط با چشم مسلح یعنی با ابزار (رنج D) (رنج=Range یا کلاس) البته
در اینجا نوع ابزار را مشخص نمی‌کند امکان‌پذیر است. می‌دانیم می‌توان بعضی
از هلال‌ها را با دوربین‌های دو چشمی معمولی دید و بعضی از هلال‌های
بحرانی را با تلسکوپ‌های قوی و البته بین این دو نوع هلال را نیز می‌توان
از دوربین‌های متوسط و متعارف استفاده کرد. تمام اینها به تجربه رصدگر -نوع
هلال- مشخصه‌های هلال و از همه مهم‌تر شرایط آب و هوایی بستگی دارد.
2- احتمال رویت با چشم غیرمسلح با کمک ابزار (رنج C). یالوپ معتقد است اگر
هلالی در این رنج قرار گرفت احتمال دارد بتوان با کمک ابزار، هلال ماه را
با چشم غیرمسلح رویت کرد و یا به عبارت ساده پس از رویت شدن هلال با ابزار و
مشخص نمودن جای هلال با شاخصی و... حالا رصدگر توان خودش را به کار بسته
تا بتواند هلال ماه را با چشم غیرمسلح رویت کند ایشان در این قسمت از معیار
خود مطمئن نیست که حتما می‌توان هلال را با چشم غیرمسلح رویت کرد لذا
احتمال رویت را بیان می‌کند و برای همین است که فردای آن روز را سی‌ام ماه
قمری می‌شناسد.
3- در صورت مناسب بودن شرایط آب و هوایی هلال دیده می‌شود (رنج B) یالوپ در
این قسمت از معیار خود بیان می‌کند اگر شرایط جوی مناسب و افق عاری از
آلودگی -غبار و رطوبت باشد آنگاه هلال ماه با چشم غیرمسلح نیز رویت خواهد
شد!.
4- هلال با چشم غیر مسلح به راحتی قابل مشاهده است(رنج A)
5و6- هلال غیرقابل مشاهده حتی با ابزار (رنج E ورنج F)
معیار یالوپ با سایر معیارها تفاوت اساسی دارد که پاره‌ای از این تفاوت‌ها به شرح زیر است:
1- معیار یالوپ هم در دستگاه مختصات زمین مرکزی وهم ناظر مرکزی قابل محاسبه
است در حالی‌که در ضابطه‌های قبلی محاسبات تنها در یک دستگاه مختصات انجام
می‌شد.
2-معیارهای گذشته بر پایه ارتفاع ماه از سطح افق تنظیم شده‌اند در حالی که در معیار یالوپ اختلاف ماه و خورشید مطرح است.
3-در ضابطه‌های گذشته فقط به رویت یا عدم رویت هلال پرداخته می‌شد در
حالی‌که در معیار یالوپ به چگونگی رویت هلال نیز پرداخته می‌شود.
4-این معیار پیشنهاد می‌کند که محاسبات در زمانی غیر از زمان غروب خورشید انجام شود.
منبع مجله دانشمند شماره 615 دی 1393
مجله دانشمند 615 ستاره شناسی ماه